Friday, November 2, 2012

MANUSIA HARUS RUKUN: KISAH DUA ORANG PEMBURU

Salah satu kata-kata bijak dalam bahasa Jawa yang terkait dengan kerukunan adalah “Rukun agawe santosa, crah marahi bubrah”. Kita juga mengenal kata “Guyub Rukun”. Guyub dalam pengertian kebersamaan dan rukun dalam makna hidup berdampingan secara damai. Dalam peribahasa Jawa kita mengenal paribasan “kaya asu rebutan balung”. Demikian pula ada peribahasa “madu balung tanpa isi” yang artinya “berebut barang sepele”.
 
Kisah dua orang pemburu yang tidak rukun ini dapat dibaca pada Serat Worosewoyo yang ditulis M Ng Mangunwijaya, Surakarta, 1916 dalam 13 bait tembang Pangkur. Tembang selengkapnya dapat dibaca di bawah.
 
 
GREMA ORA RUKUN
 
1. ana wong aran Pak Wana | tuwaburu lunga bêbujung maring | ing ngalas gêgamanipun | amung bêdhil lantakan | dupi têkan ing têngah ngalas kapêthuk | lan grêma aran Pak Arga | nulya abarêng lumaris ||
 
2. tantara grêma Pak Wana | wêruh ana kidang lagya gayêmi | nèng soring gayam anjêrum | suka gya pinaranan | mindhik-mindhik saka ing wuri angrundhuk | Pak Arga gya atut wuntat | lumaku ririh tan têbih ||
 
3. dupi parêk nulya mapan | mêndhak ngincêng kinira wus patitis | sanjata pinêsat sampun | nanging nêmpah tan munya | kang nèng wuri tanggap bêdhile pinlatuk | jumêdhot ngênani êndhas | kidang jola têrus mati ||
 
4. dyan wong roro gurawalan | amarpêki wangkene kidang dupi | parêk Pak Wana amuwus | lah bêgja têmên kakang | dawêk lajêng pinaro kewala rampung | Pak Arga mangsuli sugal | pinaro kapriye iki ||
 
5. nyamlêng têmên ujarira | enak-enuk arsa jaluk sapalih | bêdhilmu nora pikantuk | mêjên mlêmpêm anêmpah | lamun jaluk saparo sun ora entuk | gawakna mring wismaningwang | ngong opahi êndhas kikil ||
 
6. Pak Wana kêprepun kakang | sampun mêsthi kula angsal sapalih | amarga kula kang wêruh | andika tan uninga | lamun wontên kidang anggayêmi jêrum | nadyan bêdhil kula nêmpah | pun mêsthi olèh sapalih ||
 
7. Pak Arga nora maluya | punang kidang sigra pinangkul nuli | lawan wuwusira saru | nora praduli setan | buron alas singa ingkang mênthung ontung | wêruha kidang rong jinah | wong kowe nora matèni ||
 
8. Pak Wana nora sarônta | wangke kidang rinêbut saking wuri | Pak Arga kongsi mèh ambruk | wangke kidang malêsat | krura mangkrak Pak Arga sigra manubruk | anyikêp maring Pak Wana | rinukêt arsa binanting ||
 
9. Pak Wana panggah atadhah | dadya ulêng gêlut gênti kaguling | ing siti gulung-gumulung | gantya kakah-kakahan | kokot-kèkèt gulêt rukêt ting barêkuh | karone padha rosanya | wus samya wuru alali ||
 
10. samana ana wong desa | arsa amèt wrêksa ing wana uning | wong roro gulêt agêlut | wus lali tanpa mulat | lawan ana wangke kidang gumaluntung | lan sanjata kalih samya | sumèlèh siti tan têbih ||
 
11. wong amèt wrêksa angira | karanane samya ulêng alali | dening ana kang rinêbut | yèku wangkening kidang | ciptaning tyas tinimbang padha rinêbut | baya bêcik ingsun gawa | dyan kidang pinangkul nuli ||
 
12. ginawa lunga wus têbah | kang agêlut maksih gulêt kapati | kalihe wus sayah lêsu | kasok lêsah samana | samya kèndêl saking sangêt sayahipun | kalihe awas tumingal | wangke kidang tan kaèksi ||
 
13. angira ginawa sima | dyan Pak Wana mênyat lunga rumiyin | ciptaning tyas wus tan parlu | nutukkên têtukaran | tuwas sayah wus tan ana kang rinêbut | baya nêtêpi bêbasan | madu balung tanpa isi ||
 
 
KISAH PAK WANA DAN PAK ARGA: DUA PEMBURU YANG TIDAK RUKUN
 
Alkisah Pak Wana membawa senapan lantakan akan berburu kijang di hutan. Di jalan ketemu Pak Arga yang juga seorang pemburu dengan tujuan sama. Mereka berdua pun berjalan beriring. Tak lama kemudian Pak Wana melihat seekor kijang sedang memamah biak di bawah pohon Gayam. Pak Wana pun mengendap-endap mendekat, setelah sasaran ada pada jarak tembak, ia membidik dan menembak. Sayang senapannya macet. Pak Arga tidak tinggal diam, ia menembak, kijang pun rubuh.
 
Bergegas mereka berdua mendekati bangkai kijang. “Beruntung betul kita, kakang. Mari kita bagi dagingnya, terus kita pulang”.
 
Pak Arga rupanya tidak sependapat: “Enak saja omonganmu, tidak ikut nembak minta bagian. Kalau mau bagian, kamu angkatkan ke rumahku, nanti saya kasih kikilnya kepala untuk upah.”
 
“Tidak bisa begitu Pak Arga. Bagaimanapun aku yang melihat kijang ini. Walau aku tidak menembak tetap harus dapat separuh,” sahut Pak Wana.
 
Pak Arga tidak peduli, segera ia angkat bangkai kijang, langsung pergi. Pak Wana amat marah, ia tarik bangkai kijang dari belakang sampai Pak Arga nyaris terjatuh. Bangkai kijang terlempar dan terjadilah baku hantam saling pukul saling banting antara dua laki-laki yang sama kuatnya.
 
Seorang pencari kayu yang lewat di tempat itu memahami situasi yang terjadi. “Daripada dipakai rebutan, lebih baik saya bawa pulang saja bangkai kijang ini. Mumpung dua orang itu masih sibuk baku pukul,” demikian pikirnya seraya meraih bangkai kijang dan memanggulnya pulang.
 
Pak Wana dan Pak Arga lama-lama kecapekan. Perkelahian pun berhenti. Barulah mereka sadar bahwa bangkai kijang sudah raib. Mengira dibawa lari singa, pak Wana segera meninggalkan tempat. Dalam hati ia berkata: “Buat apa melanjutkan perkelahian memperebutkan barang yang tidak ada. Ibarat madu balung tanpa isi.”
 
 
LIDING DONGENG
 
Mengapa mesti tidak rukun dengan teman? Disamping  punya musuh juga akan mendapat kerugian. Dulu sering kita lihat di kendaraan umum tulisan: “Sesama sopir dilarang saling mendahului”. Nyatanya tetap saja kebut-kebutan. Kalau terjadi kecelakaan, mereka sendiri yang rugi. Itu baru tentang sopir. Yang bukan sopir masih banyak (IwMM)



No comments:


Most Recent Post


POPULAR POST